Ecce HOMO

 

Pod powłoką ciała kryją się

serce gniewu

żółć goryczy

krew zemsty

trzewia zamętu

żyły egoizmu

kości uporu

mięśnie niesprawiedliwości.

Usuń je wszystkie jedno po drugim o Boże

wymień je na

serce miłości

pęcherzyk uczynności

krew braterstwa

trzewia współczucia

żyły solidarności

kości wierności

a wraz z nimi

w końcu pojawi się:

CZŁOWIEK.

 

Autorką tego wiersza jest Jeta Duka, albańska Romni (Mećkaria), żona zmarłego 4 kwietnia 2021 roku, w wieku 67 lat, Marcela Courthiade. To właśnie on mi go przysłał 3 lata temu, z informacją, że „Jeta napisała go dla jakiejś bułgarskiej piosenkarki” (gdzieś ok. 2008 roku), która zamierzała wydać płytę, ale chyba tego nie zrobiła. Zasugerował też, bym wykorzystał go publicznie. Najlepiej przy okazji Świąt Zmartwychwstania Pańskiego.

Czyniąc zadość tej sugestii robię to niniejszym, zaznaczając zarazem, że Marcel przesłał mi tekst w swoim stylu, a więc w czterech językach: albańskim, bułgarskim, romani i angielskim (zamieszczam je w końcowej części tego wpisu). Z polskim tłumaczeniem musiałem zmierzyć się sam. Zdaję sobie sprawę z jego niedoskonałości i za nią przepraszam. Niestety, nie mam tej zdolności, jaką miał Marcel, który bez wątpienia był geniuszem językowym. Sam nie wiem, ile języków znał. Na pewno wszystkie dialekty romskie. Że o oficjalnym języku romani nie wspomnę. Wszak odegrał kluczową rolę w procesie jego kodyfikacji. Ten niezwykły erudyta, człowiek o wspaniałym umyśle, niezwykłym poczuciu humoru i wielkim sercu, zasłużył się nie tylko społeczności romskiej. Wszystkich nas uczył, co znaczy, i że warto być CZŁOWIEKIEM. Żałuję, że nigdy nie spotkałem go w realu… Zmartwychwstanie Pańskie daje mi nadzieję, że kiedyś uda mi się to nadrobić.

Nadzieja. Jej wszystkim życzę na te święta. A wiersz Jety, jak sądzę, doskonale pokazuje kierunek, z jakiego należy jej wyglądać.

[wersja albańska]

Njeriu në lekurën e vet

mban zemrën e zemërimit

temthin e hidhërimit

gjakun e hakmarrjes

zorrat e ngatërresës

damaret e egoizmit

kockat e kofëfortësisë

mishrat e padrejtësisë.

Hiqi ata një nga një, o Zot,

e zëvendësoji

me zemrën e dashurisë

me temthin e kujdesës

me gjakun e vëllazërisë

me zorrat e dhimsurisë

me damaret e solidaritetit

me kockat e besnikërisë

e me këtë trup të përtëritur,

do të lindë më në fund

NJERIU.

[wersja bułgarska]

Човекът в своя кожа

побира сърцето на гнява

жлъчката на огорчението

кървта на отмъстта

червинате на объркването

вените на егоизма

костите на ината/твърдоглавието

мускулите на несправедността.

Изтегли ги всички еден по еден, Боже

и ги замени

със сърцето на любовта

жлъчката на грижата

кървта на братството

червинате на съчуствието

вените на солидарността

костите на вярността

и със този подновен труп

най-стене ще се роди

ЧОВЕКЪТ.

[wersja w języku romani]

O manuś andra pire morthǎθe

dikǎrel e xolǎqo barrutno ilo

o xolipen e kerkimasqo

o rat e virmarimasqo

o porǎ e ćingaraqe

o damàrǎ e egoizmesqe

o kòkala e śeresqe-thulimasqe

o masa e bengimasqe.

Nikal len jekh a jekh, o Devl!a,

thaj ćhiv anda lenqo than

o ilo e kamimasqo

o buko e amalimasqo

o rat e phralimasqo

o porǎ akatar k-o kovlo-ilo

o damàrǎ e jekhimasqe

o kòkala e pakǎimasqe

thaj akale nevǎrde trupoça

si agore te biandǒl

O MANUŚ.

[tłumaczenie Marcela Courthiade na język angielski]

Human in his skin

contains the heart of anger

the gall of bitterness

the blood of revenge

the guts of bewilderment

the veins of egoism

the bones of stubbornness

the flesh of devilry.

Remove all of them one by one

o God and put in their place

the heart of love

the gall of helpfulness

the blood of brotherhood

the guts of compassion

the veins of solidarity

the bones of faithfulness

and with this renewed body

then finally s/he will emerge :

THE HUMAN.

 Hieronymus Bosch, "Ecce homo"
(Stadelsches Kunstinstitut, Frankfurt nad Menem).